Czy zdarzyło Ci się przecenić swoje możliwości? Pewnie powiesz, że nie, bo któż lubi przyznawać się do tego, że czegoś nie wie. Wszyscy przecież znają się na wszystkim. Stół i rodzinny obiad jest najlepszą sceną do przedstawienia swojej wiedzy gospodarczej, politycznej, ekonomicznej, medycznej itp. Okazuje się jednak, że wszechwiedza i wynikające z niej negatywne błędy poznawcze w psychologii określane są jako efekt Krugera-Dunninga.

Badanie czas zacząć

W samej końcówce XX wieku, dokładnie w 1999 roku dwóch badaczy – Justin Kruger i David Dunning z Uniwersytetu Cornella postawili sobie za cel zweryfikowanie hipotezy, czy prawdą jest, że osoby, które mają małą wiedzę lub słabe umiejętności w danej dziedzinie, wykazują tendencje do przeceniania swoich możliwości.

W tym celu poprosili grupę studentów psychologii, aby wypełniła odpowiednie testy i dokonała samooceny w kwestiach poczucia humoru, znajomości zasad gramatyki oraz zdolności logicznego myślenia.

Badacze zauważyli, że różne wcześniejsze badania sugerują, iż większość ludzi przecenia swoje umiejętności w sytuacjach takich jak prowadzenie samochodu, gra w szachy lub tenisa.

Dlatego też spodziewali się podobnych efektów i w tym przypadku.

Efekt Krugera-Dunninga i miano niegodziwości

Jak się później okazało, badacze wcale się nie pomylili.

W raporcie z badania czytamy: (…) podczas czterech doświadczeń autorzy zauważyli, że uczestnicy notowani najniżej w testach dotyczących poczucia humoru, gramatyki i logiki znacznie przeceniali swoje osiągnięcia i umiejętności. Mimo iż wyniki testów plasowały ich w 12. percentylu, oni sami szacowali, że osiągnęli wynik plasujący ich w 62. Percentylu.

W wyniku przeprowadzonych badań okazało się, że:

• Osoby niekompetentne znacząco przeceniały swoje możliwości i zdolności.
• Kompetentni nie doceniają swoich możliwości i tym samym zaniżają swoją samoocenę.
• Osoby niekompetentne nie radzą sobie z oceną kompetencji drugiej osoby.
• Niekompetentni nie zdają sobie sprawy ze swoich braków i nie potrafią dobrze ocenić swoich zdolności. ALE! – umieją tego dokonać dopiero po szczegółowym wyodrębnieniu im poszczególnych braków i po odpowiednim nauczaniu, przeszkoleniu lub treningu deficytowych umiejętności.
• Justin Kruger i David Dunning i za swoje badania i „odkrycie” efektu Krugera-Dunninga otrzymali w 2000 roku Nagrodę Ig Nobla (skrót Ig pochodzi od angielskiego słowa ignoble, czyli niegodziwy) w dziedzinie psychologii.

Dogodzić każdemu

Mimo że nie zalecano powtarzania odkrycia Krugera i Dunninga, naukowcy z całego świata nie zostawili tej sprawy w spokoju.

Tym razem przeprowadzeniem eksperymentu zajął się Ali Mahmoodi z Uniwersytetu w Teheranie, który pracował wspólnie z międzynarodową grupą badaczy pochodzących z Niemiec, Iranu, Chin, Danii, Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych.

Uczestników eksperymentu pogrupowano w pary.

Każda z par miała do obejrzenia niemal identyczne zdjęcia.

Słowo „niemal” jest tu bardzo istotne, gdyż jedna z fotografii różniła się drobnym szczegółem od pozostałych, a zadaniem uczestników badania miało być określenie, na którym zdjęciu przedstawiony obiekt wygląda inaczej.

Uczestnicy w parach odpowiadali po kolei, informując przy tym, na ile są przekonani o poprawności swojej odpowiedzi.

Przy różnych opiniach do gry włączany był ślepy los, czyli spośród uczestników losowano osobę, która w imieniu całego zespołu będzie mogła wskazać właściwe według niej zdjęcie.

Takie zadania uczestnicy wykonali ponad 250 razy, dzięki czemu mogli doskonale zapoznać się ze swoimi umiejętnościami i wiedzą w rozpoznawaniu niepasującego do pozostałych zdjęcia.

Eksperymentatorzy założyli, że osoby, które będą gorzej sobie radziły z ich rozpoznawaniem, zaufają ekspertom, czyli osobom, które osiągają w odgadywaniu lepsze wyniki.

Stało się jednak zupełnie inaczej – ekspertów świadomie nie doceniono, a niewiedzę przeceniono.

Efekty eksperymentu pozwoliły wysunąć jeden wniosek: na całym świecie pomimo zauważalnych w populacji różnic w wiedzy i umiejętnościach, ludzie chcą być dla wszystkich jednakowo mili i nie chcąc nikogo urazić, starają się każdemu przyznać, chociażby odrobinę racji.

Zbyt pewni piloci

Nadmierna pewność siebie przyczyną katastrof lotniczych?

Brzmi niewiarygodnie, aczkolwiek po części i do takich wniosków w swych badaniach sprawdzających efekt Krugera-Dunninga, doszedł dr Samuel Pavel.

Wraz ze współpracownikami przeprowadził testy oceny umiejętności gramatycznych i wiedzy z zakresu lotnictwa wśród grupy studentów lotnictwa z Uniwersytetu Southern Illinois.

Okazało się, że 70% studentów, którzy otrzymali słabe wyniki w teście gramatycznym, przeceniło swoje umiejętności tak jak i 75% studentów w teście o lotnictwie.

Natomiast ci, którzy egzamin zdali najlepiej, nie doceniali swoje wiedzy.

Badacze uważają, że efekt Krugera-Dunninga może odgrywać znaczącą rolę w zachwianiu prawidłowości pracy pilota.

Zbyt duża pewność siebie i nieumiejętność realnej oceny własnych umiejętności i możliwości, może sprzyjać podejmowaniu niepotrzebnych, ryzykownych decyzji oraz brawurowemu zachowaniu, co w pracy pilota jest niemile widziane.

Takie działania mogą zachwiać poczucie bezpieczeństwa pasażerów oraz być przyczyną niektórych katastrof lotniczych.

Przecenianie umiejętności swojego dziecka, nad-wiedza na rozmowie kwalifikacyjnej, „popis” eksperckich umiejętności gotowania rodem z MasterChefa przed znajomymi (choć wcale tego nie potrafimy robić) itd.?

Efekt Krugera-Dunninga, tak często spotykany w codziennym życiu (np. większość kierowców uważa, że jeździ lepiej od pozostałych…), może okazać się zgubny w skutkach – zarówno od strony przeceniania, jak i niedoceniania własnej wiedzy i umiejętności.

Dlatego pamiętajmy, że prawda leży pośrodku – nie zaniżaj, ani nie zawyżaj, a wyjdzie ci to na dobre.

Skuteczna pomoc psychologiczna kliknij  TUTAJ

WSPARCIE NIEZALEŻNYCH PORTALI

*Niebieską czcionką zaznaczono odnośniki np. do badań, tekstów źródłowych lub artykułów powiązanych tematycznie.