Botulizm znany jest również pod nazwą zatrucie jadem kiełbasianym. Jest to toksyna, która powszechnie występuje w przyrodzie, a wytwarzają ją bakterie Clostridium botulinum. Można je znaleźć w wodzie, glebie i ściekach, ale też wchodzą w skład fizjologicznej flory jelitowej nie tylko zwierząt, ale też ludzi. Jak dochodzi do zatrucia jadem kiełbasianym? Jakie są jego objawy i sposoby leczenia?

Mechanizm powstawania tej choroby

Laseczki Clostridium botulinum odpowiedzialne są za wytwarzanie przetrwalników, które są rozpowszechnione w glebie.

W taki sposób mogą one przetrwać wiele lat w środowisku, a zakazić nimi można się poprzez spożycie skażonego jedzenia, a to oznacza, że bakteria rozszerza się drogą pokarmową.

Wyróżnia się 7 typów toksyny botulinowej, które oznaczone są literami od A do G, ale człowiek najczęściej zaraża się typem A i B.

Jadem kiełbasianym można się zarazić poprzez spożywanie przetworów przeważnie domowej produkcji, które nie mają dopływu powietrza, mają małą zawartość soli, azotanów oraz cukru, a do tego mają małą kwasowość.

Najczęściej takie kryteria pojawiają się przy domowej roboty konserwach mięsnych i warzywnych, a także mięsa lub ryby w oleju oraz na warzywach, które są trzymane przez długi czas w folii.

Jednak laseczki tej bakterii mogą się również pojawić w miodzie, ale rzadko występują one w takiej ilości, w której mogłyby wywołać objawy u osób dorosłych, ale za to mogą zaszkodzić niemowlętom.

Jak dochodzi do zatrucia jadem kiełbasianym?

Bakteria Clostridium botulinum nie działa bezpośrednio, ale za to produkuje jad kiełbasiany, czyli toksynę botulinową.

Następnie toksyna ta przenika do krwi i blokuje wydzielanie neuroprzekaźnika, którym jest acetylocholina z zakończeń nerwów ruchowych.

W wyniku takiego działania dochodzi do porażenia wiotkiego mięśni oraz zaburzenia funkcjonowania układu przywspółczulnego.

Toksyna ta nie dostaje się bezpośrednio do ośrodkowego układu nerwowego, a także nie wnika przez skórę, ale nieuszkodzoną.

Przyczyny botulizmu

Clostridium botulinum można znaleźć w ziemi uprawnej i leśnej, a także w osadach i mułach strumieni wodnych, rzeki, jezior oraz w przybrzeżnych wodach mórz i oceanów.

Jeśli żywność z taką bakterią nie zostanie poddana obróbce cieplnej, czyli gotowanie przez przynajmniej 20 minut, to wtedy dochodzi do zakażenia.

Główną przyczyną choroby jest zakażenie jedną z toksyn Clostridium botulinum.

Jakie są objawy zatrucia jadem kiełbasianym?

Warto pamiętać, że nie jest to choroba, którą można się zarazić od innej osoby.

W przypadku tego zatrucia okres wylęgania zależał będzie od tego, ile bakterii zostanie spożyte, ale też od tego, jak szybko zostaną one wchłonięte.

Poza tym to, po jakim czasie pojawią się objawy zatrucia, będzie wpływało na nasilenie objawów oraz stopień ciężkości choroby.

Taki średni czas od spożycia pokarmu z tymi bakteriami do pojawienia się objawów wynosi od 12 do 36 godzin.

Objawy choroby będą podobne bez względu na typ zatrucia.

Głównym objawem jest wiotkie porażenie mięśni, a rozpoczyna się ono od drobnych mięśni unerwionych przez nerwy czaszkowe w obrębie twarzy, a dalej symetrycznie schodzi w dół.

Kolejne objawy to: niemożność przełykania, bezgłos, opadanie powiek, bóle brzucha, wymioty, niewydolność oddechowa, zaburzenia mowy, podwójne widzenie, suchość w ustach, zaburzenia świadomości i to, aż po śpiączkę, osłabienie kończyn, porażenie mięśni okoruchowych, osłabienie mimiki twarzy, a także rozszerzenie źrenic.

Rodzaje botulizmu

Wyróżnia się kilka rodzajów botulizmu.

♦ Botulizm pokarmowy

W tym przypadku sama toksyna może przenikać przez błony śluzowe i to nie tylko układu pokarmowego, ale również oddechowego.

Wszystkie te przypadki botulizmu, które występują naturalnie, związane są z zatruciem drogą pokarmową, a powstaje w wyniku spożycia żywności, która zawiera toksynę.

W tym przypadku objawy zatrucia pojawiają się po 12 – 36 godzinach i dochodzi do neuropatii nerwu czaszkowego, a w wyniku tego pojawia się suchość w ustach, utrudnione połykanie, niewyraźna mowa, opadanie powiek oraz porażenie mięśni oka.

Kiedy choroba postępuje, to pojawia się osłabienie mięśni, dochodzi do utraty kontroli nad  utrzymaniem głowy, a także trudności w oddychaniu.

Jeśli nie zostanie podjęte leczenie, to dochodzi do porażenia mięśni oddechowych, czego konsekwencją jest śmierć.

♦ Botulizm noworodków

Najczęściej ten rodzaj botulizmu związany jest ze spożycie miodu albo mleka w proszku, które zawierają taką bakterię, a następnie kolonizują one jelita, namnażają się i wytwarzają toksynę.

Niemowlęta mają w pełni nierozwiniętą florę układu pokarmowego i dlatego są szczególnie wrażliwe na spożycie przetrwalników, które wykiełkują w warunkach beztlenowych, i pozbawione jakiejkolwiek konkurencji, zaczynają się namnażać w układzie pokarmowym, co prowadzi do zatrucia.

♦ Botulizm przyranny

Jeśli skóra jest zdrowa, to nie stanowi ona nieprzenikalną barierę i to dla toksyny, jak i dla bakterii.

Laseczki z rodzaju Clostriudium nie rozwijają się w zdrowych tkankach, ale za to bakterie mogą namnażać się w głębokich ranach, w których doszło do martwicy tkanki i jest to tzw. botulizm przyranny.

Do rozwinięcia się choroby dochodzi wtedy, gdy do rany dostają się spory i następuje produkcja toksyn, która przenika do krwioobiegu, a następnie razem z krwią idzie do innych części organizmu.

W tym przypadku objawy neurologiczne są takie same jak przy botulizmie pokarmowym, ale nie ma objawów ze strony układu pokarmowego.

Takim rodzaj botulizmu bardzo często występuje u osób, które zażywają narkotyki.

♦ Botulizm jatrogenny

Powstaje on w wyniku spożywania toksyny botulinowej typu A pod postacią iniekcji.

Takim charakterystycznym objawem zatrucia jest ogólne osłabienie chorego, a towarzyszyć temu może suchość w jamie ustnej, opadanie powiek, podwójne widzenie oraz dysfagia.

♦ Botulizm inhalacyjny

Pierwszy przypadek takiego botulizmu został opisany w Niemczech w 1962 roku.

Do zatrucia doszło u trzech pracowników w wyniku kontaktu z aerozolem, który zawierał toksynę botulinową typu A.

Miało to miejsce w czasie sekcji zwierząt, które zostały wcześniej poddane działaniu tej toksyny znajdującej się w powietrzu, a jej objawy były zbliżone do tych, występujących w botulizmie pokarmowym.

♦ Botulizm dorosłych pochodzenia jelitowego

Jego powstanie jest uwarunkowane zmianami patologicznymi, występującymi wcześniej w układzie pokarmowym, np. zmiana składu flory bakteryjnej w wyniku przyjmowania antybiotyku.

Diagnoza botulizmu

Aby rozpoznać zatrucie toksyną botulinową, konieczne jest jej wykrycie w surowicy, stolcu albo żywności, która została zjedzona przez osobę chorą.

Materiał do badania pobiera się przed rozpoczęciem leczenia, co uniemożliwiłoby wykonanie badania.

Leczenie botulizmu

Większość osób chorych na botulizm może wyzdrowieć całkowicie, ale jest to proces długotrwały, który może trwać nawet kilka miesięcy.

Najdłużej schodzi z ustąpieniem zaburzenia przewodnictwa nerwowo – mięśniowego.

Natomiast powikłania, takie jak duszność, mogą być odczuwane nawet jeszcze przez wiele lat.

Podstawą leczenia jest podanie choremu antytoksyny przeciwbotulinowej, ale przed podaniem konieczne jest najpierw wykonanie próby uczuleniowej na białko końskie, ponieważ jest to preparat, który wykonuje się z końskiej surowicy.

Ważne jest, aby podać jak najszybciej antytoksynę to, tym większe jest prawdopodobieństwo ochrony nerwów oraz ograniczenia ciężkości choroby.

Jednak lek nie odwraca już powstałych wcześniej niedowładów.

W celu wczesnego zapobiegnięcia powikłaniom zatrucia warto przeprowadzić płukanie żołądka oraz głębokie lewatywy.

Jeśli jest to botulizm przyranny, to zaleca się zastosowanie antybiotykoterapii, ale lepiej nie stosować aminoglikozydów oraz klindamycyny, ponieważ mogę one nasilić blokadę nerwowo – mięśniową.

Jak zapobiegać botulizmowi?

Najważniejsze zasady profilaktyki dotyczą odpowiedniego przygotowywania żywności do spożycia.

Ważne znaczenie ma gotowanie przez przynajmniej 30 minut, a także marynowanie oraz dodawanie dużej ilości cukru albo soli do przetworów.

Poza tym słoiki należy przechowywać w lodówce albo zamrażarce, a dzięki temu będzie można zapobiec rozwojowi bakterii.

Nie wolno spożywać produktów nieświeżych i zepsutych, a przed otwarciem konserwy lepiej sprawdzić jej wieko.

Kiedy jest ono uwypuklone, a jest to skutek wytworzenia gazów przez Clostridium botulinum i w ogóle nie wolno spożywać takiego produktu.

Aby zapobiec botulizmowi u niemowląt, nie wolno im podawać miodu w pierwszym roku życia.

⇒ Czytaj także: LISTERIA MONOCYTOGENES – GROŹNA BAKTERIA, KTÓRA CZAI SIĘ W ŻYWNOŚCI

WSPARCIE NIEZALEŻNYCH PORTALI

*Niebieską czcionką zaznaczono odnośniki np. do badań, tekstów źródłowych lub artykułów powiązanych tematycznie.

P.S. Informacje przedstawione w artykule nie są pisane przez lekarza. Mają charakter informacyjny i nie stanowią fachowej porady medycznej. Wszelkie rady, które są na mojej stronie, stosujesz wyłącznie na własną odpowiedzialność.