W Afganistanie, na południe od Kabulu znajduje się miejsce, które dla jednych jest gigantycznym wykopaliskiem archeologicznym a dla drugich zwykłą kopalnią miedzi. Poznajcie historię Mes Aynak.

Chińskie konsorcjum vs archeologowie

W 2007 roku China Metallurgical Group Corporation (MCC) podpisała 30-letni kontrakt na eksploatację złóż miedzi znajdujących się w Mes Aynak („mała studnia z miedzią”).

Miejsce tej porzuconej przez ZSRR kopalni (drugiej co do wielkości na świecie) znajduje się w górzystej okolicy, około 40 km na południowy wschód od Kabulu, w pobliżu granicy z Pakistanem w prowincji Logar, kontrolowanej przez talibów.

W ramach dzierżawy terenów Chińczycy obiecali rządowi Afganistanu korzyści finansowe w wysokości ok. 3 mld dolarów oraz budowę całej infrastruktury drogowej
i kolejowej w tamtym regionie.

Cały proces budowy kopalni trwałaby zapewne nadal, gdyby nie fakt, że w 2010 roku grupa archeologów odkryła masywny buddyjski kompleks klasztorny, w odległości jedynie 800 metrów od kopalni.

Ponadto prace na terenie kopalni utrudniały ataki rakietowe, poradzieckie miny, materiały wybuchowe oraz sami talibowie, którzy w tzw. międzyczasie zabili kilku górników.

MCC powoli zaczęła wycofywać się z niektórych obietnic i renegocjować warunki umowy, dzięki czemu archeologowie zyskali więcej czasu na odkrywanie reliktów afgańskiej przeszłości.

Mes Aynak – centrum świata

Afgański archeolog Abdul Qadir Temory nazwał Mes Aynak starożytnym „centrum świata”. To tutaj na terenie 500 tysięcy m2, pomiędzy III a VIII wiekiem n.e. znajdował się największy ośrodek duchowy, złożony z co najmniej siedmiu piętrowych kompleksów klasztorów buddyjskich.

Miejsce to było swego rodzaju warownią, otoczoną przez stare mury i baszty.

W starożytności było to ważne, kulturowe miejsce skrzyżowania buddyzmu, hinduizmu i zaratustryzmu oraz kultury perskiej, greckiej, środkowoazjatyckiej i indyjskiej, umieszczone wzdłuż starożytnego Jedwabnego Szlaku, który łączył Azję i Bliski Wschód.

W obrębie całego wykopaliska archeolodzy odkopali zabytki pochodzące z okresu Kuszanów szkoły Gandhary, która w swej formie i stylistyce przejęła wiele z kultury i sztuki hellenistycznej.

W ramach prac archeologicznych odkryto prawie sto stup (buddyjskich relikwiarzy), świątynie ze ścianami pokrytymi freskami, tysiące artefaktów, w tym manuskrypty buddyjskie oraz kilkaset posągów Buddy, od tych niewielkich po naprawdę monumentalne i zaskakujące swą wielkością.

Na wielu posągach zidentyfikowano ślady różnych kolorów farb na szatach.

Poza tym odkopano wiele monet, a nawet składów ze złotą biżuterią.

Za ważne odkrycie uznano rzadko spotykany posąg przedstawiający Siddharthę Gautamę, kiedy jeszcze nie był Buddą.

Niestety, zanim ruszyły prace odkrywkowe rudy miedzi, a następnie prace archeologiczne, w Mes Aynak pojawiali się chytrzy rabusie, którzy zniszczyli wiele posągów.

Zazwyczaj pozbawiali je głów, które następnie sprzedawali na czarnym rynku.

Ocalić od zapomnienia

Rozpoczynając swe prace, archeolodzy otrzymali od chińskiej korporacji termin 3 lat na przebadanie całego terenu, którego de facto potrzebują minimum trzy razy więcej.

W ciągu trzech lat udało im się odkopać jedynie 10% pozostałości całego kompleksu.

Problemem jest nie tylko czas, bo jak się (na szczęście) okazało, przez wspomniane wcześniej negocjacje MCC z afgańskim rządem, ten się wydłuża i póki co, przed 2018 rokiem nie przewiduje się rozpoczęcia wydobywania miedzi.

Kłopoty archeologom sprawia także ciągłe zagrożenie życia i groźby ze strony talibów, brak przysłowiowych rąk do pracy oraz brak ochrony i odpowiedniego zabezpieczenia wykopanych artefaktów, ponieważ Narodowe Muzeum Afganistanu w Kabulu nie jest w stanie ich wszystkich pomieścić.

Nadzorujący prace wykopaliskowe wnioskują o utworzenie w Mes Aynak lokalnego muzeum, które mogłoby przechowywać wszystkie artefakty i stać się swoistą izbą pamięci dla tego miejsca.

WSPARCIE NIEZALEŻNYCH PORTALI

*Niebieską czcionką zaznaczono odnośniki np. do badań, tekstów źródłowych lub artykułów powiązanych tematycznie.