Aztekowie, którzy wierzyli, że żyją „na skraju czasów” piątej epoki, tak jak i inni ludzie próbowali zrozumieć naturalne następstwa przyrodnicze, wyjaśnić przemijanie pór roku czy zjawiska atmosferyczne. Używali kilka rodzajów kalendarzy, jednak najpowszechniejszym był 365-dniowy kalendarz słoneczny (Xiuhtlapohualli).

W darze bogu słońca

Wedle azteckich podań poprzednie cztery epoki zakończyły się zagładą świata, więc wierzyli, że aby do tego ponownie nie doszło, należy zaspokoić potrzeby boga słońca.

Wierzono, że rytualne ofiary całopalne oraz składane na ołtarzach ludzkie serca i krew uspokoją byt i pozwolą przedłużyć istnienie Ziemi, jak i samych Azteków.

Jednakże nie robiono tego cały czas.

W odpowiednim okresie składano odpowiednie dary na ołtarzu ofiarnym, dokonywano przeglądu broni, oczekiwano na deszcz, a nawet obchodzono święto indyków i placków z kukurydzy.

By orientować się, w jakim okresie się znajdują, Aztekowie używali kilku rodzajów kalendarzy:

• 260-dniowego wróżbiarskiego Tonalpouhalli,
• 365-dniowego słonecznego Xiuhtlapohualli zwanego kalendarzem słonecznym,
• mieszankę obu – Xiuhnolpilli.

Najważniejszym i najpowszechniejszym kalendarzem był jednak drugi rodzaj – kalendarz słoneczny, który praktycznie kontrolował wszystkie aspekty życia Azteków.

Konstrukcja kalendarza Xiuhtlapohualli

Kamienny okrąg dzielono na 18 miesięcy po 20 dni i jeden pięciodniowy okres zwany „pechowym”.

Poszczególne dni miesiąca numerowano od 0 do 19, zaś dni w okresie pechowym były dniami „nienazwanymi” (Nemontenami, numerowanymi kolejno od 0 do 4).

A oto azteckie zestawienie miesięcy oraz szczegółowe wyodrębnienie okresów, które w nich celebrowano.

1. Aticoualco (brak wody) – rytualne wywoływanie deszczu koniecznego do obfitych plonów, składano ofiary na cześć boga deszczu i piorunów Tlaloca.
2. Tlacaxipeualiztli (obdzieranie ludzi ze skóry) – czas siania ziaren, podczas którego kapłani tańczyli przebrani w ludzkie skóry ze złożonych ofiar.
3. Tozoztontli (okres krótkiego postu) – czas, w którym oczekiwano deszczu, który nawodni zasiane ziarna, ponowne składanie ofiar na cześć Tlaloca.
4. Tozoztli (okres długiego postu) – w ramach okresu postnego Aztecy wzajemnie popuszczali sobie krew, którą traktowano jako indywidualną ofiarę.
5. Toxcatl (suchość) – okres, w którym zaczynała się pora deszczowa, Tlalocowi składano ofiary z dzieci i noworodków, aby nie zatopił Azteków.
6. Etzalqualiztli (potrawa ze strączków) – czas, podczas którego trwała pora deszczowa, a plony zaczynały kiełkować.
7. Tecuhilhuitontli (małe święto książąt) – okres, w którym oczekiwano kolejnych opadów deszczu, by to się stało, składano ofiarę z kapłanki.
8. Hueitecuhilhuitl (wielkie święto książąt) – dziękczynienie za plony i święto bogini kukurydzy. Z tej okazji składano ofiarę z młodej dziewczyny.
9. Tiaxochimaco (narodziny kwiatów) – miesiąc, w którym dziękowano za indyki i kukurydziane placki.
10. Xocotlhuetzi (spadanie owoców) – okres, w którym dojrzewały owoce. By zachowały one świeżość, składano ofiarę całopalną.
11. Ochpaniztli (czas zamiecionych dróg) – dziękczynienie za liczne plony, w którego trakcie składano ofiarę z kobietę (uosobienie dojrzałej kukurydzy).
12. Teotleco (przyjście bogów) – rytualny okres dedykowany bogom, podczas którego składano ofiary całopalne.
13. Tepeilhuitl (święto gór) – przyzywano przychylności Tlaloca, który – według Azteków – domagał się ofiar z kobiet i mężczyzn.
14. Quecholli (czapla) – w tym miesiącu obowiązywał czterodniowy post i mobilizacja wojenna – dokonywano przeglądu broni.
15. Panquetzaliztli (podniesienie sztandaru) – święto ku czci bogów wojny, w trakcie którego odbywały się ceremonialne potyczki i starcia treningowe.
16. Atemoztli (spłynięcie wody) – okres, w którym dbano o domowe ognisko i składano ofiary bogom opieki nad rodzinami.
17. Tititl (surowa pogoda) – proszono bogów o łagodne warunki atmosferyczne, które miało być zapewnione przez płacz kobiet i dzieci.
18. Izcaili (zmartwychwstanie) – okres, w którym rytualnie wypiekano placki, a co cztery „lata” organizowano wyprawy wojenne po niewolników.
19. Nemotemi (dni pechowe) – 5 dni, podczas których zakazywano jakichkolwiek uroczystości, zabaw czy składania ofiar.

Jak widać, istotą kalendarza azteckiego były święta, celebracje i okazje, podczas których rytualnie składano ofiary z ludzi, zwierząt i płodów ziemi.

Rok aztecki zaczynał się 12 lutego (według kalendarza gregoriańskiego), a kończył 7 lutego.

Dni od 7 do 11 lutego nie były liczone do „roku” azteckiego.

Traktowano je jako „niebyte”, czyli takie, o których należy szybko zapomnieć i nigdy więcej o nich nie wspominać.

Aztekowie głęboko wierzyli, iż niedochowanie takiego porządku roku będzie skutkowało gniewem bogów, a w konsekwencji zagładą ludu i Ziemi.

WSPARCIE NIEZALEŻNYCH PORTALI

*Niebieską czcionką zaznaczono odnośniki np. do badań, tekstów źródłowych lub artykułów powiązanych tematycznie.