SYNDROM SAWANTA – AUTYSTYCZNI GENIUSZE
Syndrom Sawanta jest chyba jednym z najbardziej fascynujących zjawisk w badaniach ludzkich różnic i psychologii poznawczej. Należy do wyjątkowo rzadko spotykanych stanów, mimo że istnieją już dobrze udokumentowane przypadki osób nim dotkniętych, Sawanci to osoby, które pomimo poważnego upośledzenia umysłowego lub fizycznego mają dość niezwykłe, a czasem spektakularne zdolności. Z jednej strony nie potrafią poradzić sobie z najprostszymi, codziennymi czynnościami i są uzależnione od innych, a z drugiej wykazują nieprawdopodobne uzdolnienia intelektualne np. w muzyce, matematyce czy sztuce.
Syndrom Sawanta
Po raz pierwszy syndrom Sawanta prawidłowo opisał dr John Langdon Down w 1887 roku w celu opisania osób upośledzonych umysłowo posiadających specjalne zdolności, które wydawały się zaprzeczać ich upośledzeniu.
Terminem „idiot savant” określił osoby z ogólnymi deficytami intelektualnymi, które posiadają ponadprzeciętne, ale idiosynkratyczne (specyficzne dla jednostki) zdolności.
Obecnie pojęcie to ze względu na m.in. niewłaściwe skojarzenia, jest rzadko stosowane.
Inny termin, „autystyczny sawant” stosuje się do osób z autyzmem, które przejawiają uzdolnienia oraz ponadprzeciętną inteligencję ogólną mierzoną przy pomocy standaryzowanych testów inteligencji.
Trzeba jednak uważać na fakt, że pojęcie to może bardzo mylić.
Otóż, mimo że istnieje silny związek syndromu Sawanta z autyzmem, to na pewno nie jest tak, że wszyscy sawanci są autystyczni.
Szacuje się, że około 50% przypadków syndromu Sawanta to osoby z autyzmem, a pozostałe 50% populacji to osoby z zaburzeniami rozwojowymi i urazami ośrodkowego układu nerwowego.
Mniej więcej tylko w przypadku 1% populacji osób autystycznych przejawiających cechy sawantyczne, można mówić o osobach z nadzwyczajnymi zdolnościami.
Ci autystyczni sawanci posiadają inteligencję w normie lub powyżej przeciętnej.
Niemniej jednak, w celu zrozumienia zespołu Sawanta, dobrze jest wiedzieć coś na temat autyzmu.
Równie ważne jest uświadomienie sobie, że jest trochę zamieszania w kwestiach szacunku częstości występowania owego zespołu, które wynikają z różnych, ale jednak mało licznych sposobów zdefiniowania i opisania.
Tajniki autyzmu
Zanim o fenomenie zdolności sawantów, najpierw należałoby krótko scharakteryzować sam autyzm.
Mianowicie jest on jednym z najczęstszych, całościowych i rozległych zaburzeń rozwojowych o podłożu neurobiologicznym.
Wpływa ono na przebieg różnych procesów i znacznie ogranicza możliwości samodzielnego, niezależnego od opieki innych życia.
Szacuje się, że autyzm jest cztery razy bardziej rozpowszechniony wśród chłopców niż dziewczynek i nie wydaje się związany z wszelkimi cechami demograficznymi, takimi jak klasy społeczne, rasowe, etniczne, ekonomiczne itd.
Wczesne wykrycie tego zaburzenia oraz otoczenie opieką dzieci cierpiących na autyzm może zasadniczo zmienić ich życiowe szanse, ponieważ pozwala na podjęcie w odpowiednim czasie działań nie tylko wobec samego dziecka, ale również i jego rodziny.
Termin „autyzm” po raz pierwszy użył w 1908 roku Eugen Bleuler, ale sam stan autyzmu został po raz pierwszy nazwany i opisany przez psychiatrę, Leo Kannera, w artykule opublikowanym w 1943 roku.
Kanner opisał tam niecodzienne zachowania dzieci w wieku od 2 do 8 lat, używając terminu „autyzm wczesnodziecięcy”, czym podkreślał bardzo wczesne ujawnienie się trudności m.in.
w komunikacji werbalnej i niewerbalnej, w umiejętności życia w społeczeństwie oraz w działalności zabaw.
Niemniej jednak sugerował on także, iż autyzm to zespół chorobowy o ściśle określonych cechach, a wiadomo, że nawet obecnie diagnoza autyzmu nie jest łatwa.
W 1980 roku nastąpiło wprowadzenie terminu „całościowe zaburzenia rozwoju”.
Uznano, że dobrze oddaje on istotę problemu, ponieważ wiele podstawowych obszarów rozwoju psychicznego zostaje dotkniętych
w tym samym czasie, w znacznym stopniu.
Aktualnie autyzm rozpoznawany jest na podstawie kryteriów odwołujących się do dość krótkiej listy problemów widocznych w zachowaniu danej osoby:
- nieprawidłowości w rozwoju społecznym, szczególnie w zdolności do uczestnictwa
w interakcjach społecznych; - deficyty i dysfunkcje w porozumiewaniu się- zarówno w werbalnym, jak i niewerbalnym;
- obecność sztywnych wzorów zachowania, aktywności, zainteresowań.
Kryteria diagnostyczne sformułowane w DSM-IV i ICD-10 są dosyć zbliżone.
Umożliwiają one stosunkowo dobre różnicowanie autyzmu i innych zaburzeń rozwoju.
Wrodzone zaburzenie
Syndrom Sawanta najczęściej ma charakter wrodzony, jednak może się on ujawnić także na skutek uszkodzenia lub choroby mózgu.
Dużą popularnością cieszą się hipotezy naukowe, które próbują wyjaśniać kwestię fenomenu sawantów poprzez odwołanie się do plastyczności mózgu.
Najczęściej osoby z upośledzeniem umysłowym mają zaburzone funkcje zlokalizowane w lewej półkuli mózgu, która odpowiada za sekwencje, logikę, porządek, hierarchizacje oraz zdolności językowe.
W następstwie uszkodzenie lewej półkuli mamy do czynienia z większą aktywnością prawej półkuli, która stara się zrekompensować utracone funkcje.
W ten oto sposób wiele osób z syndromem Sawanta prezentuje fenomenalne, wyjątkowe zdolności w muzyce, plastyce, rzeźbie, zdolności mechaniczne i przestrzenne, ponieważ prawa półkula odpowiada właśnie za zdolności artystyczne.
Badania osób autystycznych i sawantów, z wykorzystaniem testów neuropsychologicznych, udowodniły znaczne osłabienie funkcji uznawanych za lewopółkulowe.
Także inne badania przeprowadzone na osobach z autyzmem pokazały, że mają one obniżony poziom serotoniny w lewej półkuli mózgu.
Nadzwyczajne zdolności
Sawanci mimo bardzo niskiego ilorazu inteligencji i trudności w życiu społecznym, wykazują genialne zdolności w różnych dziedzinach.
Donnelly i Altman (1994) sugerują, że deficyty w zakresie umiejętności społecznych i komunikacyjnych, charakterystyczne dla dzieci z autyzmem, mogą stanowić podłoże dla nieadaptacyjnych przejawów ich możliwości poznawczych lub estetycznych, co z kolei prowadzi do obszarów umiejętności idiosynkratycznych, związanych z syndromem Sawanta.
Innymi słowy, trudności w zakresie przyswajania normalnych i funkcjonalnych umiejętności życiowych powodują intensywne skupienie na ograniczonym obszarze zainteresowań, kreując niezwykłe przejawy talentu.
Osoby z syndromem Sawanta są najczęściej ściśle wyspecjalizowane w bardzo wąskim zakresie ich szczególnych zdolności.
Jednak w niektórych przypadkach może występować jedna konkretna umiejętność, podczas gdy w innych może być kilka zdolności, które współistnieją jednocześnie.
Jedną z najbardziej charakterystycznych zdolności sawantów jest możliwość wykonywania szybkich obliczeń w pamięci.
Matematyka jest dziedziną nauki, w której osoby z syndromem Sawanta często osiągają niezwykłe rezultaty.
Potrafią w momencie dokonywać trudnych obliczeń rachunkowych, mnożyć, wyciągać pierwiastki kwadratowe, odtwarzać długie ciągi liczbowe oraz precyzyjnie identyfikować dni tygodnia, oraz daty nawet w ciągu minionych lub najbliższych czterdziestu tysięcy lat.
Genialna pamięć jest cechą wspólną wszystkich zdolności zespołu Sawanta, ale może być również specjalną umiejętnością samą w sobie.
Zdarzają się przypadki osób, które bez problemu zapamiętują statystyki ludności, dane z książek telefonicznych, rozkłady autobusowe, a także hasła słownikowe i encyklopedyczne.
Dość często spotykane są wśród sawantów zdolności muzyczne
Często sam geniusz muzyczny współwystępuje w tych przypadkach z utratą wzroku i niepełnosprawnością intelektualną.
Sawanci prezentują niezwykłe talenty kompozytorskie, mają doskonały słuch i potrafią odegrać utwór muzyczny już po jednokrotnym jego wysłuchaniu.
Są wirtuozami gry na pianinie, fortepianie i innych instrumentach muzycznych.
Sztuka jest kolejną dziedziną, w której osoby z syndromem Sawanta mogą dochodzić do perfekcji.
I choć zdolności artystyczne nie występują tak często, jak zdolności muzyczne, to istnieją sawantycy o szczególnych umiejętnościach malarstwa, rzeźby i rysunku.
Osoby ze zdolnościami plastycznymi wykazują wysoką jakość spostrzeżeń wzrokowych, które przeradzają się w intencjonalną i świadomą obserwację otaczających je rzeczy i zjawisk.
Dostrzegają o wiele więcej i dokładniej niż inni.
Wyróżnia je także bogata wyobraźnia oraz możliwość twórczego myślenia powiązana z postawą otwartego na potrzeby kulturowe umysłu.
Autystyczni sawanci posiadają również duże uzdolnienia techniczne, które opierają się na inteligencji cielesno-kinestetycznej i przestrzennej.
Niektórzy z nich, począwszy od wczesnego wieku, potrafią rozłożyć i złożyć skomplikowaną aparaturę mechaniczną i elektryczną.
Inni z kolei cechują się nieomylną orientacją przestrzenną albo zdolnością oceny z wyjątkową dokładnością rozmiarów i odległości obiektów.
Sawanci niejednokrotnie prezentują również fenomenalne zdolności lingwistyczne.
Z niewiarygodną szybkością potrafią pojąć wiedzę z zakresu gramatyki i nauki słów w języku obcym.
Zdarzają się przypadki, w których osoby sprawnie komunikują się nawet w kilkunastu językach świata (np. Daniel Tammet, który zna język niemiecki, angielski, francuski, hiszpański, esperanto, rumuński, litewski, walijski, galijski, estoński i islandzki).
Słynni sawanci
Jak dotąd jedną z najbardziej znanych na całym świecie osób z syndromem Sawanta był Amerykanin Kim Peek (ur. 1951, zm. 2009).
Zasłynął z zapamiętywania wszystkiego, co przeczytał.
Nazywano go „genialnym upośledzonym” lub „chodzącą encyklopedią”.
Znał na pamięć ponad 12 tysięcy książek, potrafił przeczytać jednocześnie dwie strony w kilka sekund (jedną jednym okiem, a drugą drugim).
Znakomicie przedstawiał historie panowania każdego władcy, doskonale znał daty, adresy.
Ponadto miał niesamowitą wiedzę muzyczną – rozpoznawał tytuły i autorów bardzo wielu utworów muzycznych, potrafił podać datę ich pierwszego wykonania.
Jego postać była inspiracją twórców filmu nagrodzonego Oscarem – „Rain Man”.
Inni znani sawanci to m.in. wspomniany przeze mnie wcześniej Daniel Tammet oraz Stephen Wiltshire.
Pierwszy z nich jest brytyjskim sawantem autystycznym, cierpiącym na epilepsję oraz zespół Aspergera.
Jako synestetyk odbiera cyfry jako dźwięki, kształty lub kolory.
Dzięki znakomitej pamięci wzrokowej niezwykle szybko uczy się języków obcych.
Wystarczył mu tydzień na naukę języka islandzkiego, stworzył też swój własny język – Mänti.
Z większą precyzją niż kalkulator umie dokonywać w pamięci skomplikowanych obliczeń oraz wymienić 22 514 cyfr po przecinku liczby pi.
Z kolei drugi przedstawiciel tej grupy – Stephen Wiltshire jest autystycznym artystą, który posiada niezwykłą pamięć fotograficzną.
Doskonale radzi sobie z narysowaniem z pamięci całego miasta, wraz ze szczegółami takimi jak ilość okien, drzwi i dachówek na dachu budynku, już po jednym, krótkim locie helikopterem nad danym miastem.
Zasłynął, rysując wielkie panoramy Rzymu, Madrytu, Hong Kongu, Dubaju, Jerozolimy i Londynu.
Często można spotkać się ze stwierdzeniem, że syndrom Sawanta jest szczególnym darem.
Dziś, w czasach rozwoju nauki wiemy, że nie można go rozpatrywać w kategoriach choroby lub patologii, nie ma na niego lekarstwa.
Syndrom Sawanta nadal pozostaje pewną zagadką ludzkiego umysłu.
Najważniejsze jest jednak, żeby pomóc sawantom wyjść z cienia, aby nie musieli ukrywać się ze swoimi zdolnościami.
Odpowiednie podejście do ich umiejętności może być doskonałym podłożem do rehabilitacji i pomocy pedagogiczno-psychologicznej.
A przecież najłatwiej jest skorzystać z tego, co już mamy, co nam dane, więc nie marnujmy wrodzonych talentów i niwelujmy bariery.
Skuteczna pomoc psychologiczna kliknij TUTAJ
Wesprzyj niezależne media, pomóż nam przedzierać się z prawdą w gąszczu kłamstw i wszechobecnej propagandy ⇒ kliknij w link: https://www.odkrywamyzakryte.com/wiecej/
