Nauczanie kooperatywne zostało opracowane przez Spencera Kagana, który również przeprowadził wiele badań na ten temat. Jest to metoda uczenia się grupowego, dzięki której uczniowie mogą kształtować umiejętności związane z rozwojem osobistym. Informacje na temat tego nauczania zostały opublikowane w Kagan Online Magazine i właśnie tam wyjaśnił, że nauczanie kooperatywne jest jak gra, która pozwala uczyć się poprzez zabawę. Na czym dokładnie polega nauczanie kooperatywne?

Na czym polega nauczanie kooperatywne?

Nauczanie kooperatywne, które czasami jest też określane, jako uczeniem się we współpracy, polega na tym, że uczniowie pracują razem w małych grupach i pomagają sobie nawzajem w wykonywaniu zadań indywidualnych oraz grupowych.

Taka strategia jest bardzo skuteczna w przypadku uczniów ze szczególnymi potrzebami edukacyjnymi, a przeważnie w grupach uczniów o różnym poziomie zdolności.

W nauczaniu kooperatywnym uczniowie powinni pracować, jako zespół, a nie tylko być do niego przydzielonym.

Takie nauczanie zakłada, że wszyscy uczniowie, i to nawet ci ze szczególnymi potrzebami edukacyjnymi, mogą dać od siebie coś szczególnego.

Zazwyczaj nauczanie to ma miejsce w grupach od sześciu do ośmiu uczniów, a można ich grupować według zdolności albo stworzyć grupy mieszane.

Ponadto nauczanie kooperatywne jest zawiązane z postrzeganiem umysłu dziecka, jako myślącego.

Nauczanie to jest definiowane przez cztery współwystępujące, ale też powiązane ze sobą elementy.

Pierwszym elementem jest to, że uczniowie współpracują ze sobą w małych zespołach albo grupach i taka praca jest powiązana z zachowaniami kooperatywnymi z innymi uczniami lub w ogóle z pomaganiem innym.

Drugim elementem jest kooperatywna struktura motywacyjna, czyli zachęcająca, która może być związana z jakąś formą doceniania, a więc nagradzania i dokonywana jest na podstawie oceny osiągnięć członków grupy bądź zespołu.

Trzeci element dotyczy tego, że ta kooperatywna struktura zadania charakteryzuje się tym, że grupa w celu zrealizowania postawionych przed nią zadań może, a czasami nawet musi współpracować, aby można było osiągnąć cel.

Czwartym elementem są kooperatywne motywy, czyli odwołanie się do naturalnych predyspozycji do współpracy, ale też może to być altruistyczne działanie w sytuacjach, które pozwalają wybrać pomiędzy współpracą albo indywidualistycznym działaniem.

Metodę kooperatywną można stosować, jako metodę dominującą albo uzupełniającą pracę nauczyciela, a to możliwe jest poprzez stwarzanie uczniom okazji do analizowania zdobytych informacji albo ćwiczenia różnych umiejętności, ale też można ją wykorzystać do wytwarzania nowej dla uczniów wiedzy oraz umiejętności.

Najważniejsze zasady

Wyróżnia się 4 podstawowe zasady, o których trzeba pamiętać, jeżeli chce się uczyć dzięki takiej metodzie, a tak naprawdę są to podstawowe elementy wspólnej nauki.

Zasada numer jeden to pozytywna współzależność.

Można ją osiągnąć dzięki ponoszeniu odpowiedzialności za wykonanie zadania, które zostało nam indywidualnie przypisane.

Poza tym w tym przypadku cała grupa musi uzgodnić najpierw odpowiedzi oraz strategie, których będzie chciała użyć, aby osiągnąć określony cel.

Zasada numer dwa to odpowiedzialność indywidualna.

To oznacza, że działania każdego członka grupy będą miały bezpośredni wpływ na całą grupę.

Taki wpływ może być zarówno pozytywny, jak i negatywny.

Tutaj każdy członek grupy jest odpowiedzialny za realizację swojego zadania na rzecz reszty grupy.

Zasada numer trzy to równe uczestnictwo.

Chodzi tutaj o to, że wszyscy członkowie grupy powinni mieć równe szanse na uczestnictwo w zajęciach.

Przy tej zasadzie bardzo ważne znaczenie ma to, że od samego początku praca powinna być sprawiedliwie dzielona, ponieważ jeden członek nie powinien mieć więcej pracy niż inny.

Czwarta zasada to jednoczesna interakcja.

Tutaj wszyscy uczestnicy powinni się ze sobą komunikować, czyli dzielić się swoimi opiniami, ale też wyrażać swoje emocje dotyczące pracy i podejmować wspólne decyzje. Jeśli będzie brakowało takiej interakcji, to grupa może się rozpaść, a to może skutkować utrudnieniem osiągnięcia ich celu.

Jeśli będzie się brało to wszystko pod uwagę, to nauczanie kooperatywne pozwoli uczniom rozwijać następujące umiejętności:

• pracę zespołową;
• rozwiązywanie problemów;
• obronę konkretnego punktu widzenia;
• słuchanie innych osób, szanowanie ich pomysłów oraz wyrażanie własnych opinii.

Zalety nauczania kooperatywnego

Nauczanie kooperatywne polega na wspólnym uczeniu się, a to pozwala na realizację struktur, które będą działały zgodnie z określonymi zasadami oraz jasnymi celami.

Można to zostać zastosować do różnych przedmiotów, np. do matematyki czy języka, a to oznacza, że takie nauczanie może być skuteczne i to nawet przy takich przedmiotach, po których się tego najmniej spodziewamy.

Poza tym takie wspólne uczenie się może zostać zastosowane przez uczniów, którzy mają zróżnicowane potrzeby.

Niektórzy uważają, że nauczanie kooperatywne w klasie jest bardzo denerwujące, ale też skomplikowane, ale tak naprawdę wymaga mniej przygotowań i można osiągnąć bardziej zadowalające wyniki.

Od czego zależy sukces nauczania kooperatywnego?

Sukces takiego nauczania zależy od czterech ważnych kwestii.

Pierwsza z nich dotyczy tego, kiedy jest odpowiedni moment, aby zastosować w grupie uczenie się kooperatywne.

Takie uczenie się we współpracy jest najbardziej skuteczne, gdy uczniowie zdobędą wystarczającą wiedzę, aby wdać się w dyskusję oraz uczestniczyć we wspólnej nauce z rówieśnikami.

Kolejna kwestia to odpowiednie zadania dla grup.

Bardzo ważne jest, aby opracować ćwiczenia, które będą odpowiednie dla wszystkich członków grupy i to nawet tych ze szczególnymi potrzebami edukacyjnymi.

Następna kwestia to umiejętność pracy w grupie, która dotyczy słuchania, utrzymywania kontaktu wzrokowego, komunikowania się, zadawania pytań, ale też przywództwa, budowania zaufania, podejmowania decyzji czy też poszanowania różnic między ludźmi.

Takie rozwijanie umiejętności grupowych można wspomóc odgrywaniem ról, podczas których uczniowie muszą pracować nad różnymi scenariuszami.

Ostatnia kwestia to skuteczne rozwiązywanie pojawiających się problemów.

W związku z tym taką najtrudniejszą kwestią, która pojawia się w grupach, może być odpowiednie podejście do tzw. samotników i dominatorów, ale też do uczniów agresywnych i utrudniających pracę albo uczniów biernych.

Skuteczność nauczania kooperatywnego

Są badania, które potwierdzają korzyści stosowania tej metody.

Przez 13 lat swoje badania prowadził m.in. Vermette, z których wynikają następujące fakty:

• zwiększenie tolerancji, ale też pojawia się więcej zachowań wspomagających oraz koleżeńskich;
• zwiększa się poziom zrozumienia i tolerancji wobec osób niepełnosprawnych;
• wzrasta poczucie własnej wartości;
• zwiększa się poziom zadowolenia z uczenia się;
• uczniowie nabywają większych zdolności do rozwiązywanie problemów, ale też stosują bardziej złożone strategie poznawcze w czasie uczenia się;
• lepsze zapamiętywanie oraz przekazywanie skomplikowanego materiału;
• lepsze posługiwanie się technologią komputerową;
• lepsze rozumienie tekstu, a do tego lepsze pisanie i kształtowanie swoich werbalnych wypowiedzi.

Dlaczego nauczanie kooperatywne wspiera uczenie się?

Po pierwsze dochodzi do zredukowania lęku i niepewności, ponieważ metody kooperatywne pozwalają na zmniejszenie niepokoju poszczególnych uczniów, ale też całej klasy.

Jest to możliwe dzięki temu, że można stworzyć warunki do recenzowania przyjmowanych odpowiedzi przez innych uczniów, ale w mniejszych grupkach i wykrywanie potencjalnych błędów oraz naprawianie ich, zanim będą przedmiotem oceny całej klasy.

Po drugie dochodzi do rozwoju umiejętności społecznych współpracy z innymi, ale też uczenia się od innych.

W nauczaniu kooperatywnym uczniowie pracują razem z innymi, aby osiągnąć wspólny cel.

Aby cel mógł zostać zrealizowany, wymaga to od uczniów wzmocnienia pozytywnej współzależności, ale też wytworzenia poczucia odpowiedzialności, umiejętności interpersonalnych, czyli m.in. komunikacja oraz podejmowanie decyzji, ale także prowadzenia bezpośrednich oraz grupowych interakcji.

Po trzecie dochodzi do rozwoju kompetencji poznawczych.

Dochodzi tutaj do zwiększenia wyników edukacyjnych uczniów, czyli chodzi tutaj o większy poziom wiedzy, rozwój podstawowych kompetencji, ale także umiejętności myślenia krytycznego, argumentowania, werbalizowania swoich myśli, zwiększenia rozumienia zagadnienia, a nad którym właśnie pracują uczniowie, a do tego rozwiązywania problemów czy też samodzielności.

Po czwarte to odpowiedzialność za proces uczenia się własnego i innych uczniów.

Nauczanie kooperatywne polega na budowaniu poczucia odpowiedzialności uczniów nie tylko za siebie, ale również za innych członków grupy w procesie uczenia się.

Jaka jest rola nauczyciela?

Aby nauczanie kooperatywne przynosiło rezultaty, nauczyciel musi przyjąć rolę planisty, moderatora, arbitra oraz ewaluatora.

W tym przypadku podstawową rolą nauczyciela planisty będzie dokładne zaplanowanie tego, co będzie działo się na lekcji.

Natomiast nauczyciel moderator powinien rozpocząć lekcję od przedstawienia zasad oceniania oraz czasu, kiedy należy zakończyć pracę, ale też zachęca uczniów do stworzenia własnych kontraktów grupowych, które ułatwią wspólne działanie.

Uczenie kooperatywne może doprowadzić do konfliktów w grupie, dlatego ważną rolą nauczyciela arbitra jest to, aby dbać o to, żeby nie przeszkadzały one w procesie uczenia się.

Jeśli w jakiejś grupie powstaje konflikt, to warto skierować jej uwagę na inny aspekt pracy, ale też łagodnie przejść z tematyki konfliktowej na inną, która będzie neutralna.

Kiedy w grupie pojawia się problem, trzeba go rozwiązać przed przystąpieniem do kolejnego etapu pracy.

Gdy skończy się czas we wspólnej pracy, to nauczyciel ocenia, jakie cele udało się osiągnąć, a co jeszcze będzie wymagało dalszej pracy.

Właśnie w czasie takiego procesu nauczyciel ewaluator sprawdza, czy uczniowie odpowiednio współpracowali, jako grupa i czy poprawnie wykonali zadania.

Skuteczna pomoc psychologiczna kliknij  TUTAJ

⇒ Czytaj także: CZEGO POLSKA SZKOŁA NIE UCZY, A POWINNA?

WSPARCIE NIEZALEŻNYCH PORTALI

*Niebieską czcionką zaznaczono odnośniki np. do badań, tekstów źródłowych lub artykułów powiązanych tematycznie.