Raróg jest stałym elementem słowiańskiego folkloru. Często pojawia się w różnych mitach i legendach Słowian jako mitologiczny ptak uważany za symbol słońca, światła i ognia. Ma jednak też swoje inne wcielenie – ognistego smoka lub ognistego wichru. Pojawienie się na niebie Raroga każdorazowo przynosiło ludziom szczęście, światło i ciepło.

Ptak światła i słońca

Według większości mitów i legend korzenie Raroga wywodzą się z kultu solarnego i są związane ze słowiańskim bogiem słońca Swarogiem (Swarożycem).

Jedni traktowali go jako doskonałe wcielenie samego boga, inni jako jego symbolicznego, zwierzęcego towarzysza.

Niektóre mity głoszą, że Raróg był strażnikiem krainy bogów w postaci ognistego, olbrzymiego sokoła, który strzegł wrót Wyraju lub Prawii.

W mitologii Słowian przyjęto łączyć cykl życia Ognistego Ptaka z cyklem przesileń i równonocy.

Wierzono, że Raróg umiera każdej jesieni i odradza się wiosną, objawiając się podczas przesilenia  letniego, co odpowiada głębszym znaczeniom równonocy (równonoc jesienna – wiązana ze śmiercią i „ciemną”, mroczną połową roku; równonoc wiosenna – wiązana ze wskrzeszeniem i wejściem światła w życie).

Ognisty symbol szczęścia

Zgodnie z niektórymi słowiańskimi mitami Raróg miał swoje gniazdo w Drzewie Życia, gdzie składał złote jaja.

Ten, kto znalazł takie jajo, musiał wysiadywać je bez przerw przez 9 dni, by stać się posiadaczem własnego Ognistego ptaka.

Raróg jadał tylko złote jabłka, był symbolem piękna, młodości i nieśmiertelności.

Kiedy śpiewał, z jego dzioba wypadały perły, a swym śpiewem leczył chorych i przywracał wzrok niewidomym.

Niekiedy Ognisty Ptak przybierał postać ognistego smoka lub ognistego wichru, który pojawiał się na niebie, przynosząc ludziom ciepło i światło.

Wówczas trudno było go zobaczyć, bo bardzo szybko znikał z pola widzenia, szybując w kłębiące się na niebie chmury lub znikając gdzieś za horyzontem.

Dlatego też wierzono, że na osobę, której udało się dostrzec na niebie Raroga, spłynęło boskie błogosławieństw i będzie miała wielkie szczęście w życiu.

Z czasem symbol Ognistego Ptaka i jego potęgi zmalał do baśniowych przedstawień i wcieleń w postaci złotego lub czerwonego pawia, którego ogon składa się z płonących piór.

W słowiańskiej kulturze ludowej Raróg był jednak obecny cały czas, ale nie jako potężne stworzenie, lecz jako malutki ptak, którego symbol noszony w kieszeni gwarantował szczęście i pomyślność.

Legendy o Ognistym Ptaku

Raróg często był elementem legend o tym, jak główny bohater wyruszał na jego poszukiwania, by zdobyć choć jedno z jego piór.

Najwięcej opowieści tego typu przetrwało w folklorze rosyjskim, gdzie Ognistego Ptaka określano mianem „Żar-ptak”.

Jedną z takich popularnych legend jest historia o szarym wilku i Iwanie, młodym chłopcu stajennym, który podkochiwał się w Jelenie – wybrance króla krainy zamieszkiwanej przez Rarogi.

Szary wilk pomaga Iwanowi odnaleźć i schwytać Ognistego Ptaka, który wyjadał złote jabłka z sadu króla.

Następnie przechytrza króla i podstępem nie doprowadza do ślubu z piękną Jeleną.

Zamienia się w niewiastę i udaje na ślub.

Jednak tuż przed pocałunkiem szary wilk wraca do swej prawdziwej postaci, a władca dotykając ustami pyska wilka, przeżywa szok i umiera.

Ostatecznie Iwan zostaje królem, poślubia swą ukochaną i uwalnia schwytanego ptaka, który jakby nie było – przyniósł mu tyle szczęścia.

WSPARCIE NIEZALEŻNYCH PORTALI

*Niebieską czcionką oznaczono odnośniki np. do badań, tekstów źródłowych lub artykułów powiązanych tematycznie.