Trivium to łacińskie słowo oznaczające punkt, w którym spotykają się trzy drogi (gramatyka, logika i retoryka lub wejście, przetwarzanie i wyjście informacji). Jest to starożytna metoda poznawania prawdy, którą dziś można porównać do metody uczenia się samodzielnego, krytycznego myślenia. Na czym ona polega? Dlaczego powinna stanowić podstawę współczesnej edukacji już od najmłodszych pokoleń?

Siedem sztuk wyzwolonych

Trivum nawiązuje do klasycznej metody nauczania, której ojcem jest Pitagoras, a dalszym jej rozwojem zajmował się Arystoteles.

W czasach starożytnych system nauczania oparty był na siedmiu sztukach wyzwolonych (artes liberales), które miały przygotować młodego człowieka do dalszego kształcenia.

Obejmowały one trzy sztuki literackie, tzw. trivium, czyli gramatykę, formalną logikę i klasyczną retorykę oraz ich uzupełnienie, czyli quadrivium: geometrię, arytmetykę, astronomię i muzykę.

Duży nacisk kładziono jednak na trivium, ponieważ uczyło wiedzy ogólnej, filologicznej, będącej podstawą wiedzy szerszej i kształcenia kierunkowego, np. prawniczego, medycznego i teologicznego.

Kształcenie ogólne zawsze miało pierwszeństwo, najpierw skupiano się na zdobywaniu wiedzy samej w sobie, a dopiero później nauczano wykorzystywania jej w praktyce.

Trzy elementy

Podstawą trivium są to trzy drogi, sztuki, nauki, które dotyczą wolnego umysłu, które są godne wolnego człowieka, uczą prawdy i dzięki którym możemy poznać i zrozumieć siebie oraz wewnętrzny świat naszych umysłów.

W ich skład wchodzi:

Gramatyka – która uczy poznawania języka, jego struktury, jest podstawą dalszego kształcenia.

Odpowiada na pytania: co?, kto?, kiedy?, gdzie? – do każdego tematu/zagadnienia.

Pozwala odkrywać i porządkować fakty, obejmuje podstawową i systematyczną wiedzę.

Formalna logika – która uczy logicznego wiązania poznanych faktów, odpowiedniego argumentowania swoich racji.

Odpowiada na pytanie: dlaczego?

Retoryka – która jest sztuką sprawnego wyrażania myśli tak, aby były one przekonujące i zrozumiałe dla słuchaczy.

Odpowiada na pytanie: jak?

Samodzielne i krytyczne myślenie

Te trzy wyżej wymienione składowe są droga do krytycznego, samodzielnego myślenia.

Trivium jako taka metoda nauczania uczy nas indywidualnego procesu myślenia i uczenia się, który jest napędzany cyklem obserwacji, myślenia i działania w ramach trzech głównych elementów – gramatyki, logiki i retoryki.

Gramatyka ma nas wprowadzić we wstęp do zgłębianej wiedzy, logika wydobyć z niej zrozumienie, a retoryka przekonać, że to, czego się uczymy, o czym się dowiadujemy – jest rzeczywiście prawdziwe.

Metoda Trivium uczy wykorzystywania swojego umysłu w sposób użyteczny, w taki, w którym będziemy mogli w pełni skorzystać z jego zasobów.

Informacje dostają się do umysłu, są przetwarzane i następnie wychodzą z niego jako wiedza sama w sobie, zrozumienie danego stanu rzeczy lub po prostu mądrość.

Edukacja Trivium

We wczesnych latach 80. XX wieku prywatne szkoły klasyczne i wychowawcy w domach zaangażowali się w odrodzenie klasycznej edukacji.

Dużą rolę odegrała tutaj znana brytyjska pisarka Dorothy L. Sayers, która w 1947 roku napisała głośny esej pt. „Zagubione narzędzia uczenia” („The Lost Tools of Learning”).

Zastanawiała się w nim nad przyczyną regresu w edukacji i porównała trzy ścieżki trivium do trzech etapów rozwoju dziecka.

Innymi słowy – nie można przeskoczyć żadnej z tych dróg.

Nie można przenieść dziecka od razu do fazy dialektycznej, omijając okres gramatyczny.

Rozum dziecka musi najpierw zostać zapełniony słownictwem, żeby następnie mieć co kojarzyć i wyciągać wnioski.

Do dziś pedagodzy klasyczni pracują nad odzyskaniem oryginalnych koncepcji edukacji Trivium ze szkół średniowiecza i akademii klasycznego słowa.

W sercu nauki

Edukacja Trivium koncentruje się na idei, że zrozumienie języka, umiejętność dobrego myślenia i umiejętność dobrej komunikacji powinny być priorytetem dla dobrze wykształconego ucznia.

Trivium jako metoda nauczania poświęca wiele czasu na naukę gramatyki własnego języka i języków obcych, aby zrozumieć strukturę samego języka.

Uczniowie muszą także nauczyć się używać języka do wyrażania logicznych myśli.

Muszą ćwiczyć umiejętność formułowania logicznych argumentów i analizowania logicznych argumentów przekazywanych przez innych, szukania w nich błędów i racjonalnego rozumowania.

Wreszcie w edukacji Trivium oczekuje się od uczniów, że będą dobrze się wypowiadali, że opanują sztukę retoryki.

Dlatego też wymaga się od nich czytania wielu dzieł dobrej literatury, dzięki której rozwiną wyrafinowany styl posługiwania się językiem.

Ćwiczą te umiejętności, pisząc eseje, artykuły naukowe, wiersze, opowiadania, przemówienia i często wypowiadając się na różne tematy.

Badać, odkrywać, uczyć

Metoda Trivium jest w zasadzie dobrym narzędziem badawczym, odkrywczym i uczącym.

Pozwala przygotować dziecko do rywalizacji w ustnej interpretacji, przemowach i debatach, kiedy będzie starsze.

W przeciwieństwie do standardowych programów nauczania nie naucza ślepego wierzenia w słowo mówione, pisane, słowo przekazywane „odgórnie”, lecz uczy posługiwania się samodzielnym, krytycznym myśleniem.

Uczniowie w edukacji Trivium napędzani cyklem licznych obserwacji uczą się poznawać otaczającą ich rzeczywistość nie w wymiarze nasiąkniętym idealizmem, lecz mocno nacechowanym realizmem – wiarą w to, że zawsze istnieje obiektywna rzeczywistość niezależna od naszego poznania.

Czyż nie tego potrzeba współczesnemu człowiekowi?

Czy nie na realizmie powinna skupiać się dzisiejsza edukacja?

W czasach, w których jesteśmy na każdym kroku dosłownie ogłupiani stekiem fałszywych informacji, bzdur i fantazyjnych pomysłów władzy, taka nauka krytycznego i samodzielnego myślenia jest jedyną dobrą drogą do prawdziwego przebudzenia.

WSPARCIE NIEZALEŻNYCH PORTALI

*Niebieską czcionką zaznaczono odnośniki np. do badań, tekstów źródłowych lub artykułów powiązanych tematycznie.