Selen to jeden ze składników, który ma bardzo ważne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania naszego całego organizmu. Pierwiastek ten występuje w śladowych ilościach w organizmie człowieka. Przez dłuższy czas uważano, że ma tylko działanie toksyczne, a potem dopiero odkryto jego ważne funkcje, w tym antynowotworowe działanie.

Mały-wielki selen

Selen, jak już było wcześniej wspomniane, to pierwiastek śladowy, występujący w naszym organizmie w ilości od 10 do 30 mg.

Można go znaleźć we wszystkich ludzkich tkankach, ale warto zaznaczyć, że około 30% jego ogólnej ilości znajduje się w wątrobie, 15% w nerkach, 30% w mięśniach oraz 10% w osoczu krwi.

Poza tym selen bierze udział w procesach metabolicznych komórki, ale też jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania wielu enzymów, gdyż jest składnikiem takich enzymów, jak: enzymy oksydoredukujące oraz cytochromu.

Ponadto wchodzi w skład peroksydazy glutationowej, a jest to ważny enzym, ponieważ to właśnie on chroni błony komórkowe i czerwone ciałka krwi przed działaniem wolnych rodników.

Jest też składnikiem reduktazy tioredoksyny, a dzięki temu bierze udział w odzyskiwaniu kwasu askorbinowego z jego utlenionych metabolitów.

Selen ma też ważne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania naszej tarczycy, ponieważ wchodzi w skład enzymu, którego nazywa się dejodynazą.

Dzięki temu może uczestniczyć w przemianie tyroksyny, czyli T4, w aktywną formę hormonu trijodotyroniny, czyli T3.

Do tego pośrednio uczestniczy w przemianach kwasów tłuszczowych, a także odgrywa ważną rolę w syntezie DNA i RNA.

Miejscem akumulacji sporych ilości selenu są męskie gruczoły rozrodcze, w których produkowane jest nasienie.

Ma on tam bardzo ważne znaczenie, ponieważ jest niezbędny z powodu obecności istotnej dla przebiegu procesu dojrzewania plemników selenoproteiny, czyli PHGPx.

Białko to w pierwszej fazie dojrzewania ma znaczącą rolę regulacyjną i ochronną, a w dojrzałych plemnikach staje się materiałem budulcowym osłonek mitochondrialnych, a poprzez to zapewnia im żywotność oraz ruchliwość.

Selen jest pierwiastkiem, który nie wykazuje działania biologicznego w organizmie człowieka, aktywność biologiczną wykazują zaś jego związki, a najczęściej jest to selenocysteina oraz selenometionina, które są wbudowane w białka.

Jakie właściwości ma selen?

Na pewno jest silnym przeciwutleniaczem, który chroni kwasy nukleinowe przed uszkodzeniami, ale też poprawia naszą odporność i zapobiega rozwoju licznych chorób.

Ma też właściwości, które pozwalają opóźnić procesy starzenia się organizmu, a poprzez to nazywa się go pierwiastkiem młodości.

Bardzo ważną funkcją selenu jest również to, że wzmacnia układ odpornościowy.

U osób, które cierpią na niedobór selenu, a przyjmują jego takie optymalne dawki, sprzyja to wytwarzaniu ciał odpornościowych, limfocytów, a także makrofagów.

Dzięki temu pierwiastkowi można walczyć z bakteriami i wirusami, które przedostają się do naszego organizmu.

Niszczy także pleśnie i neutralizuje toksyczne działanie aflatoksyn, które są przez nie wyciągane.

Poza tym zalicza się go do pierwiastków antykancerogennych, gdyż zapobiega procesom proliferacji oraz wzrostowi nowotworów.

To właśnie też selenowi przypisywane jest obniżanie ryzyka pojawienia się niektórych form nowotworów.

Wpływa też ochronnie na układ sercowo – naczyniowy, ponieważ przeciwdziała powstawaniu miażdżycy, chroni serce oraz naczynia przed zmianami nowotworowymi.

Dlatego zaleca się go stosować w profilaktyce chorób krążeniowych.

Selen ma też ważne znaczenie w żywieniu osób z niedoczynnością tarczycy, gdyż jego niedobór prowadzi do obniżenia aktywności tarczycy, uszkodzenia jej tkanki, ale także do zmniejszenia wpływu T3 na metabolizm organizmu.

Z kolei selenoproteiny biorą udział też w ochronie tarczycy przed nadmiarem wodorotlenku  wodoru i reaktywnymi formami tlenu.

Jeśli będzie długotrwały niedobór selenu, to będzie to powodowało nieodpowiednią przyswajalność jodu, co będzie wpływało na nasilenie niedoczynności tarczycy.

Ponadto związki selenu zmniejszają toksyczność metali ciężkich, np. ołowiu, kadmu, arsenu, rtęci i talu.

Dzieje się tak dzięki temu, że tworzy z nimi nieaktywne oraz nietoksyczne kompleksy, a poprzez to przyspiesza ich wydalanie.

Selen jest też niezbędny do tego, aby dochodziło do prawidłowego wzrostu oraz proliferacji komórek, a także odgrywa dużą rolę w przekazywaniu impulsów nerwowych w ośrodkowym układzie nerwowym.

Dlatego też doceniany jest przy leczeniu niektórych chorób neurologicznych.

Można go również zastosować w leczeniu niedożywienia białkowo – energetycznego.

Jego odpowiednia ilość w organizmie wpływa pozytywnie na męską płodność, a u kobiet łagodzi objawy menopauzy.

Warto wiedzieć, że witamina C osłabia wchłanianie selenu, a dzieje się tak, gdy w organizmie jest jej zbyt dużo.

Natomiast witamina E działa tak, że selen łatwiej się wchłania.

Razem z tą witaminą selen działa synergistycznie, a poprzez to blokuje szkodliwe procesy utleniania w tkankach.

Dlatego też selen jest bardzo potrzebny w organizmie człowieka.

Jakie jest zapotrzebowanie na selen?

Zgodnie z Instytutem Żywności i Żywienia dzienne zapotrzebowanie na selen wynosi:

• u niemowląt – 15 – 20 μg;
• u dzieci między 1. a 3. rokiem życia – 20 μg;
• u dzieci między 4. a 9. rokiem życia – 30 μg;
• u chłopców i dziewcząt w wieku 10 – 12 lat – 40 μg;
• powyżej 13. roku życia u dziewcząt i chłopców, a także u mężczyzn i kobiet – 55 μg;
• u kobiet w ciąży – 60 μg;
• w przypadku kobiet karmiących – 70 μg.

Niedobór – dlaczego jest taki groźny dla zdrowia człowieka?

Selen w organizmie trudno jest utrzymać na odpowiednim poziomie, ale szkodliwy jest zarówno jego nadmiar, jak i niedobór.

W dzisiejszych czasach jest bardzo mała ilość selenu w pożywieniu, a jest to związane z tym, że jest jego niedostateczny zapas w glebie, co jest wynikiem długotrwałych erozji.

Między innymi takim przykładem niedoboru selenu jest choroba Keshan, czyli kardiomiopatia młodzieńcza oraz choroba Kashin – Back, czyli dystrofia chrząstek stawowych.

W regionach, gdzie jest niedobór tego pierwiastka, występuje większa zapadalność na choroby układu krążenia oraz nowotwory.

Mała ilość selenu jest też u ludzi chorych na AIDS, mukowiscydozę, fenyloketonurię, na reumatoidalne zapalenie stawów, niewydolność nerek, choroby krążenia, choroby immunologiczne oraz depresję.

Poza tym niedobory selenu związane są też z dysfunkcją tarczycy.

Dzieci, które zostały urodzone przez matki z niedoborem selenu i jodu, są narażone na chorobę, jaką jest kretynizm.

Objawy niedoboru selenu to:

• bóle mięśni;
• odczuwanie ciągłego zmęczenia;
• osłabienie;
• częste infekcje;
• choroba wątroby oraz trzustki, które cały czas postępują;
• niepłodność u mężczyzn.

Nadmiar selenu, czyli selenoza

Przekroczenie zalecanej dziennej dawki selenu może doprowadzić do zatrucia organizmu.

Takie najważniejsze objawy selenozy, czyli przewlekłego zatrucia selenem, to:

• wypadanie włosów,
• łamliwość i utrata paznokci,
• wymioty i nudności,
• oddech o zapachu czosnku,
• pocenie się,
• zaburzenia ze strony układu nerwowego,
• depresja,
• drażliwość.

Jakie są produkty najbardziej bogate w selen?

Naturalnie selen występuje niemal wyłącznie w postaci związków organicznych, czyli selenometioniny oraz selenocysteiny.

Trzy nieorganiczne związki selenu zawierają selenin oraz selenian, a mają stopień utleniania -2, +4 oraz +6.

Produkty bogate w selen to podroby, a głównie nerki, a także żywność pochodzenia morskiego, czyli ryby i skorupiaki.

Można go znaleźć również w mleku oraz przetworach mlecznych, ale jego ilość tam uzależniona jest od zawartości w paszy.

Jeśli chodzi o produkty roślinne, to najwięcej jest go w nasionach strączkowych oraz czosnku.

Dużo jest go w orzechach brazylijskich.

Dobrym źródłem tego pierwiastka są także grzyby.

Natomiast w niskoprzetworzonych produktach zbożowych można znaleźć najlepiej przyswajalną formę selenu, czyli selenometioniny oraz selenocysteiny.

Selen to pierwiastek nietrwały w organizmie człowieka, gdyż w kontakcie z węglowodanami, a przeważnie cukrami prostymi, staje się nieprzyswajalny, a poprzez to jest bezużyteczny dla organizmu.

Selen a występowanie nowotworów

Z niskim poziomem selenu związane jest zwiększone ryzyko śmierci komórek w wyniku nieprawidłowych podziałów.

U osób, które mają podwyższony poziom selenu (ale nie może być go nadmiar), jest mniejsze ryzyko rozwoju takich nowotworów, jak rak:

• piersi,
• przełyku,
• żołądka,
• jelit,
• prostaty,
• pęcherza moczowego.

Selen ma wiele działań przeciwnowotworowych, czyli:

• zmniejszenie ryzyka apoptozy;
• antyoksydacyjna ochrona układu odpornościowego;
• wspieranie regeneracji DNA;
• spowolnienie rozwoju komórek nowotworowych;
• zahamowanie wzrostu komórek nowotworowych, które są odpowiedzialne za to, że doprowadzają krew do nowotworu.

Zanim jednak rozpoczniemy suplementację selenu, warto skonsultować się z lekarzem, jaka będzie dla nas odpowiednia dawka.

WSPARCIE NIEZALEŻNYCH PORTALI

*Niebieską czcionką oznaczono odnośniki np. do badań, tekstów źródłowych lub artykułów powiązanych tematycznie.

P.S. Informacje przedstawione w artykule nie są pisane przez lekarza. Mają charakter informacyjny i nie stanowią fachowej porady medycznej. Wszelkie rady, które są na mojej stronie, stosujesz wyłącznie na własną odpowiedzialność.