FOSFOR – WSPIERA ORGANIZM, ALE UWAŻAJ NA JEGO NADMIAR!

Fosfor jest mikropierwiastkiem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Występuje praktycznie w każdej komórce organizmu i zapewnia jego prawidłową homeostazę. Często obawiamy się niedoborów tego pierwiastka, ale czy nadmiar fosforu może szkodzić?

Fosfor, czyli koścień

W 1669 roku Henning Brand dokonał odkrycia fosforu poprzez odparowanie moczu zwierzęcego i prażenie jego pozostałości z piaskiem.

Próbkę uprzednio pozbawił dostępu powietrza.

Proces ten doprowadził do osadzania się na ścianach naczynia woskowatej, białej substancji, która świeciła niebieskim światłem.

Pierwiastek ten był bardzo często używany do produkcji zapałek.

fosfor.jpg
foto.123rf.com

Pierwsza komercyjna metoda otrzymywania fosforu jako substratu wykorzystywała kości zwierzęce, stąd też pierwotna polska nazwa tego pierwiastka to „koścień”.

Rola w organizmie

Fosfor należy do najważniejszych anionów przestrzeni śródkomórkowej, a także jest istotnym składnikiem związków wysokoenergetycznych, takich jak ATP, ADP, GTP, fosfokreatyna.

Uczestniczy w przemianach metabolicznych, regulując właściwy metabolizm węglowodanów i tłuszczów.

Wchodzi również w skład wielu enzymów koniecznych do prawidłowego funkcjonowania ustroju.

Wraz z wapniem stanowi główny składnik budulcowy kości.

Aż 85% zawartości tego pierwiastka w organizmie jest obecne w kościach.

Fosfor gwarantuje prawidłowy przebieg mineralizacji kości oraz zębów.

fosfor.jpg
foto.123rf.com

Jest również obecny w kwasach nukleinowych (DNA, RNA), tym samym będąc nośnikiem informacji genetycznej.

Pierwiastek ten jest jednym z głównych elementów budujących błony komórkowe.

Odpowiada za integralność składników komórkowych.

Fosfor wpływa pozytywnie na przewodzenie bodźców nerwowych, uczestniczy w przemianach energetycznych oraz oddziałuje na gospodarkę kwasowo-zasadową poprzez utrzymanie właściwego pH, np. krwi.

Występuje również w tkankach miękkich m.in. mięśniach, sercu i mózgu.

Problematyczny nadmiar

Do nadmiaru fosforu w organizmie może dojść wskutek nadmiernej suplementacji tego pierwiastka (dlatego niezmiernie ważne jest dobranie odpowiedniej dawki), a także w przypadku niewydolności nerek oraz uwalniania fosforu z komórek i kości.

Również niewłaściwa, monotonna dieta może prowadzić do hiperfosfatemii.

Nadmierne spożywanie fosforu z żywnością może przyczynić się do wzrostu porowatości kości oraz zwapnienia tkanek miękkich.

Niektórzy naukowcy donoszą również o zwiększonej nadpobudliwości u dzieci, u których stwierdzono nadmiar fosforu we krwi, a także wiążą fakt hiperfosfatemii ze zwiększonym ryzykiem występowania autyzmu.

W przypadku nadmiaru fosforu w organizmie dochodzi do ograniczenia wchłaniania składników mineralnych, takich jak: magnez, żelazo, cynk, wapń i miedź.

Do objawów nadmiaru tego pierwiastka należą: biegunki, wymioty, nudności, bóle i zawroty głowy.

W poważniejszych przypadkach może dochodzić do zaburzeń akcji serca, drgawek, kamicy nerkowej, zaburzeń gospodarki wapniowej oraz gospodarki witaminą D, a także osteoporozy.

fosfor.jpg
foto.123rf.com

W przypadku przewlekłego nadmiaru fosforu może pojawić się nadczynność przytarczyc, bóle oczu i swędzenia oczu, wzrostu porowatości oraz utrata masy kości.

Rzadki niedobór

Niedobór fosforu w organizmie ze względu na jego powszechność w żywności występuje stosunkowo rzadko.

Do takiej sytuacji może dojść w przypadku niedożywienia, anoreksji, bulimii, u osób z zaburzeniami wchłaniania, u pacjentów żywionych pozajelitowo, alkoholików oraz w przypadku długotrwałego stosowania preparatów z wodorotlenkiem glinu, który tworzy z fosforem związki o osłabionym wchłanianiu z przewodu pokarmowego.

Hipofosfatemia może także pojawiać się wskutek długiego zażywania środków moczopędnych.

W przypadku poważnego niedoboru fosforu dochodzi do osłabienia kości i mięśni, a w skrajnych sytuacjach do krzywicy dorosłych.

Objawami charakterystycznymi dla niedoboru tego pierwiastka są wymioty, nudności, bóle i zawroty głowy, bóle mięśni, bóle kości, osłabienie, drgawki, zaburzenia oddychania, parastezje, porażenia, zaburzenia świadomości, dezorientacja.

Niedobór prowadzi do rozwoju anemii, osłabienia odporności, dysfunkcji granulocytów i płytek krwi oraz zaburzeń krzepnięcia.

Odpowiedzialne dawkowanie

Zapotrzebowanie na fosfor zależy od tempa wzrostu organizmu:

  • niemowlęta – 150 mg;
  • dzieci od 5 miesiąca życia do 1 roku – 300 mg;
  • 1-3 rok życia – 460 mg;
  • 4-6 rok życia – 500 mg;
  • 6-9 rok życia- 600 mg;
  • 10-18 rok życia – 1250 mg – występuje wzmożone zapotrzebowanie ze względu na fazę dojrzewania. W tym okresie bardzo istotna jest odpowiednia podaż fosforu. Jego niedobór może prowadzić do zahamowania wzrostu oraz rozwoju chorób kości;
  • dorośli – 700 mg.

Przed rozpoczęciem suplementacji wskazane jest wykonanie odpowiednich badań laboratoryjnych umożliwiających precyzyjne dobranie dawki.

Badanie poziomu fosforu nieorganicznego wykonuje się z moczu lub krwi (należy przystąpić do niego na czczo).

Źródła naturalne

Prawdziwą skarbnicą fosforu są kasza gryczana, sery podpuszczkowe oraz ryby wędzone, szczególnie te spożywane z ościami.

Występuje również obficie w podrobach, ciemnym pieczywie, mięsie, jajach, mleku, orzechach, otrębach, kakao, gorzkiej czekoladzie, nasionach słonecznika, pestkach dyni, migdałach, grzybach.

fosfor.jpg
foto.123rf.com

Ze względu na zawartość fitynianów, które ograniczają przyswajanie fosforu (obecne np. w roślinach strączkowych), wskazane jest wymoczenie warzyw przed gotowaniem, co prowadzi do zmniejszenia stężenia tych związków.

Co ciekawe, fosfor występuje zwykle w tych samych produktach, co wapń, jednak na ogół w większej ilości.

Stosunek fosforu do wapnia

Warto mieć na uwadze, że proces wchłaniania fosforu związany jest również ze wchłanianiem jonów wapnia, które jak gdyby pociągają za sobą jony fosforu.

Te czynniki, które odpowiadają za zwiększenie przyswajalności wapnia, przede wszystkim witamina D, działają jednocześnie pośrednio na podwyższenie absorpcji fosforu.

Prawidłowy stosunek fosforu do wapnia wynosi 1:1 i jeżeli wapnia jest mniej, może dochodzić do problemów zdrowotnych.

Jednak zależność ta ma jedną zaletę – jeżeli pokryjemy zapotrzebowanie organizmu na wapń, raczej nie wystąpią niedobory fosforu, ponieważ zostanie on lepiej przyswojony.

Trzeba pamiętać, aby ten stosunek fosforu do wapnia nie został zaburzony, a o to też przy nieodpowiedniej diecie, nie jest trudno.

Niebezpieczne fosforany

Fosfor jest również bardzo często używany w procesach przetwarzania żywności pod postacią nieorganiczną, czyli mowa tu o fosforanach (występują pod symbolami E451 oraz E452).

Stosuje się go do wyrobu serów topionych, pieczywa cukierniczego, wędlin, coca-coli i podobnych, parówek, chleba, sera żółtego, jogurtów owocowych, deserów mlecznych, płatków śniadaniowych.

Fosforany odgrywają rolę emulgatorów, stabilizatorów, przeciwutleniaczy oraz regulatorów kwasowości.

Ich ilość jest duża, a producenci często nie informują o tym konsumentów, co może negatywnie wpływać na zmiany stosunku fosforu do wapnia.

Wysokie spożycie takich dodatków może skutkować m.in. miażdżycą, chorobami serca i naczyń krwionośnych.

Czytaj także: MLECZNY MIT I ROŚLINNE ŹRÓDŁA WAPNIA

WSPARCIE NIEZALEŻNYCH PORTALI

*Niebieską czcionką zaznaczono odnośniki np. do badań, tekstów źródłowych lub artykułów powiązanych tematycznie.

P.S. Informacje przedstawione w artykule nie są pisane przez lekarza. Mają charakter informacyjny i nie stanowią fachowej porady medycznej. Wszelkie rady, które są na mojej stronie, stosujesz wyłącznie na własną odpowiedzialność.